Mniszek lekarski zna każdy z nas. Jest to niezwykle pospolita roślina, którą można znaleźć niemal w każdym zielonym zakątku naszego kraju. Porastając wypielęgnowane trawniki, uważana jest za chwast, zaś dla dzieci jest źródłem radości. Ta niezwykle pożyteczna roślina, zwyczajowo zwana mleczem bądź dmuchawcem, posiada wiele cennych właściwości – czy wiesz jednak jakie?
Mniszek lekarski – co to jest?
Mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale) należy do bylin z rodziny astrowatych. W zależności od tego, w jakim rejonie Polski go spotkamy, nazywany jest lwim lub wilczym zębem, mleczem, czy dmuchawcem – choć z pewnością nie są to wszystkie funkcjonujące nazwy mniszka lekarskiego. W przemyśle ziołolecznictwie wykorzystywany jest korzeń mniszka, liście mniszka i jego kwiaty. Skład chemiczny poszczególnych części tej rośliny jest odmienny, jednak łączy je obecność jednego składnika – terpeny. Korzeń Taraxacum officinale to bogactwo garbników, inuliny, fitosteroli i fenolokwasów. Z kolei skład liści mniszka to duże ilości flawonoidów, fenolokwasów, karotenoidów, ale również soli mineralnych, witamin z grupy B, witaminy C oraz olejków eterycznych.
Mniszek lekarski pojawia się wiosną na łąkach, w ogrodach, czy na przydomowych trawnikach. Charakterystyczne dla tej rośliny są sporej wielkości żółte kwiaty oraz wydobywający się z przełamanych łodyg, biały sok, z powodu którego wielu nazywa mniszka mleczem. Warto jednak nadmienić, iż sumienni biolodzy odróżniają mniszek i mlecz jako dwa odrębne gatunki. Charakterystyczne dla tej rośliny są także puchate kule (stąd nazwa dmuchawce), które powstają z przekwitniętych żółtych kwiatów i stanowią doskonałą metodę rozsiewania nasion przez wiatr po najbliższej okolicy.
Mniszek lekarski a mlecz
Nienaukowe podejście do rozróżnienia obu roślin nie miałoby dla nas na co dzień większego znaczenia (obie rośliny są przecież bardzo do siebie podobne), gdyby nie pewien istotny fakt. Otóż “mlecz”, czyli mniszek lekarski (Taraxacum officinale) to ceniona roślina lecznicza, jadalna od samego korzenia aż po kwiat, natomiast mlecz polny (Sonchus arvensis) – niekoniecznie. Mniszek lekarski, to roślina wieloletnia, dorastająca do 10-30 cm, kwiaty rozwijają się od kwietnia do maja. Natomiast mlecz polny jest byliną dorastającą od 40-150 cm wysokości i jest to pospolity chwast. Mniszek lekarski – cechy dzięki którym odróżnisz go od mlecza:
- liście: wyrastają z przyziemniej rozety, zaś u mlecza ustawione są na łodydze naprzemianlegle
- posiada głęboko powcinane kwiaty
- jest nieowłosiony
- na łodydze kwiatowej ma jeden kwiat
- kwitnie pod koniec kwietnia
- zawiera w łodydze biały, mleczny sok
- nasiona tworzą kuliste dmuchawce
Choć wygląd tej rośliny jest charakterystyczny, to jednak warto wiedzieć, że mniszek ma też swoich “sobowtórów”, którzy mogą okazać się szkodliwi dla zdrowia. Należą do nich: pępawa, brodawnik, kozibród, prosienicznik.
Właściwości mniszka lekarskiego
Wielu osobom z trudnością przychodzi dostrzeżenie uroku kwiatów mniszka, ale niemal każdy wie, iż jest to pożyteczna roślina ze względu na jej lecznicze właściwości. Wykorzystywana w ziołolecznictwie może zostać niemal cała roślina, ale najwięcej dobroczynnych składników zawiera korzeń mniszka lekarskiego. Każda część rośliny zawiera inne substancje chemiczne i każdą należy zbierać w innym czasie, aby nie straciła tego co najcenniejsze:
- kwiaty – zbiera się na początku kwietnia
- liście – należy zebrać wczesną wiosną, przez kwitnieniem
- korzenie – zbiera się późną jesienią
Właściwości mniszka lekarskiego:
Wykazuje działanie żółciotwórcze i żółciopędne
Szczególnie takie właściwości wykazuje świeży lub suszony korzeń, albo świeżo przygotowany sok z mniszka lekarskiego. Doskonale pobudza czynność wątroby sprawiając, że zwiększa wydzielanie żółci biorącej udział w rozkładzie tłuszczów. Zawarte w mniszku substancje mają wpływ na zmniejszenie napięcia mięśni gładkich oraz oporów w drogach żółciowych. Mniszek zwiększa także wydzielanie soku żołądkowego, a dzięki temu stymulowane są procesy trawienne. Picie soków ze świeżych korzeni polecane jest przy zaburzeniach czynności pęcherzyka żółciowego i wątroby.
Posiada działanie antyoksydacyjne
Mniszek lekarski właściwości przeciwutleniające zawdzięcza zawartym w nim związkach polifenolowych, które to odpowiadają za hamowanie powstawania wolnych rodników.
Wspiera walkę z nowotworami
Badania dowodzą, że m.in. wypijanie herbaty z mniszka lekarskiego poprawia stan zdrowia osób chorujących na raka. Choć efekt był zazwyczaj krótkotrwały, to zachęcił naukowców do dalszych badań nad tą rośliną.
Ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne
Zawarte w mniszku lekarskim związki wspomagają organizm w walce z drobnoustrojami. To dzięki tej właściwości polecany jest on szczególnie w okresie podwyższonej zapadalności na infekcje, ale i w czasie rekonwalescencji, czy dla osób starszych.
Hipolipidemiczne działanie mniszka lekarskiego
Nadmiar cholesterolu wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie całego organizmu, bowiem przyczynia się do stłuszczenia wątroby, sprzyja rozwojowi miażdżycy i choroby wieńcowej. Regularne stosowanie preparatów z mniszka obniża poziom LDL-C, który nazywany jest “złym cholesterolem”, a jednocześnie zwiększa poziom HDL-C, powszechnie nazywanego “dobrym cholesterolem”. Stąd roślina ta wspiera funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.
właściwości przeciwcukrzycowe mniszka lekarskiego
Roślina ta działa również przeciwcukrzycowo, bowiem zawiera inulinę. Substancja ta wpływa korzystnie na regulację gospodarki węglowodanowej organizmu. Mniszek pospolity spowalnia wchłanianie do krwi cukru z jedzenia, obniża indeks glikemiczny spożytego posiłku oraz dodatkowo obniża poziom cukru we krwi. Z tego względu roślina ta chętnie stosowana jest w połączeniu z innymi ziołami, w stanach przedcukrzycowych oraz w początkach cukrzycy.
Działanie moczopędne i odtruwające mniszka
Właściwości moczopędne wykazuje on poprzez zwiększanie przesączania w kłębkach nerkowych. Dodatkowo niezwykle ważna jest inna zdolność mniszka – a mianowicie możliwość tworzenia rozpuszczalnych w środowisku wodnym kompleksów zawierających szkodliwe metabolity, które nieustannie powstają w organizmie człowieka. W ten sposób dochodzi do odtruwania i oczyszczenia organizmu.
Napar z mniszka przy niewydolności nerek i obrzękach
To nie koniec korzystnego wpływu mniszka na nasze zdrowie. Współczesne ziołolecznictwo zachęca także do stosowania m.in. kwiatów mniszka w chorobach związanych z upośledzeniem czynności kłębków nerkowych oraz przy zmniejszonej dobowej ilości moczu, w obrzękach wynikających z problemów z krążeniem.
O mniszku lekarskim warto także pamiętać pomocniczo w reumatyzmie, dnie (podagrze) i otyłości
Mniszek lekarski – przepisy, jak stosować?
Syrop z mniszka
Najbardziej powszechnym preparatem przygotowywanym z mniszka lekarskiego jest syrop, który do złudzenia kolorem i konsystencją przypomina miód, stąd często tak właśnie jest określany. Najczęściej przygotowuje się go z kwiatów, ale można użyć także łodyg, a nawet korzenia mniszka. Syrop z mniszka ma wiele cennych składników, w tym witaminę A, C, D, z grupy B, ponadto żelazo, potas, magnez krzem, inulinę i garbniki.
Dzięki zawartości wielu cennych substancji, syrop z mniszka posiada szereg prozdrowotnych właściwości:
- wzmacnia układ kostny oraz układ odpornościowy
- posiada działanie przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwświądowe i znieczulające
- zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór
- wpływa na poprawę trawienia
- wspomaga gojenie się ran
- obniża poziom cukru we krwi
- reguluje poziom cholesterolu
Napar z mniszka
W sklepach ze zdrową żywnością można znaleźć suszone kwiaty, liście i korzenie z mniszka lekarskiego. Można również samemu zebrać roślinę z niezanieczyszczonych terenów. Napar można przygotować samodzielnie, wystarczy 50 gram rozdrobnionych korzeni mniszka wraz z liśćmi, które należy zalać litrem wody, a następnie gotować przez 2 minuty. Po tym czasie trzeba zdjąć napar z kuchenki i wystudzić. Tak przygotowany naturalny lek należy spożywać 3 razy dziennie. Pozwoli to pozbycie się zaparć, ale także problemów z oddawaniem moczu i dolegliwości skórnych. Napar z mniszka możesz także wykorzystać do przecierania nasączonym nim wacikiem miejsc dotkniętych trądzikiem czy wypryskami.
Z kolei kwiaty mniszka wykorzystane do przygotowania naparu mają zastosowanie w regulowaniu poziomu żeńskich hormonów oraz w łagodzeniu dolegliwości bólowych związanych z owulacją czy menstruacją. W tym przypadku jedną łyżkę kwiatów należy zaparzyć w 0,5 l wody przez 15 minut. Tak przygotowany napar należy pić 2-3 razy dziennie. Pozwoli on także wyleczyć nawracające infekcje jamy ustnej oraz podrażnione i wrażliwe dziąsła.
Nalewka z mniszka lekarskiego
Korzeń z mniszka jest również chętnie wykorzystywany do przygotowania nalewki. Wystarczy 50 g suchych korzeni i 75 ml białego wytrawnego wina. Korzeń można samodzielnie zebrać i ususzyć. Następnie należy go rozdrobnić, zalać winem i odstawić na 2 tygodnie w ciemne miejsce.
Mniszek w kuchni
Mniszek lekarski jest rośliną jadalną i bezpieczną. Często wykorzystywany jest w kuchni, jako dodatek do sałatek. Można go spożywać na surowo, usmażyć, ugotować, albo przygotować napar. Można go wykorzystać jako okłady, kompresy, czy po prostu jako dodatek do kąpieli.
Mniszek lekarski – przeciwwskazania do stosowania
Choć roślina ta wykazuje bardzo korzystne działanie prozdrowotne na ludzki organizm, to jednak są pewne dolegliwości, które powinny wykluczyć jej stosowanie, są to m.in.:
- choroby nerek
- niedrożność i kamica dróg żółciowych
- choroba wrzodowa
- nadkwasota
Należy pamiętać, aby nie stosować mniszka lekarskiego, ani innych ziół, w trakcie antykoncepcji hormonalnej. Skutki łączenia ziół z lekami nie zostały do końca poznane, stąd należy zachować szczególną ostrożność.
Zobacz opinie na forum o artykule: