Kwas foliowy należy do jednej z najpotrzebniejszej witamin w naszym organizmie. Niestety niemal każdy z nas cierpi na jej niedobór, w mniejszym lub większym stopniu. Niedostateczna ilość witaminy B9 jest najgroźniejsza dla kobiet w ciąży, gdyż może prowadzić do pojawienia się wad cewy nerwowej u płodu. Jakie są jeszcze inne właściwości kwasu foliowego dla człowieka? Sprawdź, dlaczego kwas foliowy jest tak bardzo istotny.
Kwas foliowy – co to jest?
Nazwa kwasu foliowego wywodzi się z łaciny, gdzie słowo “folium” oznacza liść. Jest to w pełni uzasadniona nazwa, bowiem po raz pierwszy udało się go uzyskać naukowcom z liści szpinaku. Kwas foliowy należy do witamin z grupy B, znany jest także pod nazwą witaminy B9, B11, B C. Kwas foliowy nie jest pojedynczy związkiem chemicznym, jest dość wrażliwy na działanie wysokiej temperatury. W produktach spożywczych występuje pod nazwą folianów. Interesujące jest to, iż ludzki organizm potrafi wytwarzać kwas foliowy przy pomocy mikroflory jelitowej. Niestety tak wytwarzane ilości nie są wystarczające, aby zaspokoić dzienne jego zapotrzebowanie.
Rola kwasu foliowego
Kwas foliowy jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju człowieka, jeszcze w łonie matki, choć w dorosłym życiu pełni także ważne funkcje. Suplementacja kwasu foliowego dla kobiet w ciąży lub planujących potomstwo pozwala zapobiec poronieniom, wadom wrodzonym (rozszczep kręgosłupa) oraz wadom cewy nerwowej. Natomiast u dorosłych chroni przed niedokrwistością, zapobiega udarom i chorobom serca – to jest tylko kilka zalet kwasu foliowego.
Oto kilka najważniejszych funkcji, jakie pełni w organizmie kwas foliowy:
- zajmuje się produkcją materiału genetycznego, zwanego DNA– kwas foliowy bierze bowiem udział w syntezie kwasów nukleinowych, a to nich powstaje właśnie DNA, dodatkowo reguluje poprawność powstawania, wzrostu i funkcjonowania wszystkich komórek w organizmie
- chroni przed anemią– witamina B9 wspomaga produkcję i dojrzewanie czerwonych krwinek zapobiegając niedokrwistości
- poprawia stan naszego zdrowia– kwas foliowy wpływa na poziom homocysteiny, czyli aminokwasu odpowiadającego za stan naszego zdrowia. Jego poziom musi być utrzymywany na niskim, bądź średnim poziomie, aby nie miały miejsca zaburzenia w procesach fizjologicznych komórek. Należy wspomnieć o tym, iż przy podwyższonej wartość tego aminokwasu znacznie częściej dochodzi do wystąpienia chorób serca, wylewów i zawałów, niż przy jego niskim i średnim poziomie. Stąd można powiedzieć, że rola kwasu foliowego to wręcz regulacja pracy całego organizmu, a wręcz zapobieganie temu, aby sam sobie nie szkodził.
- kwas foliowy w ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia wad wrodzonych i wad cewy nerwowej
- chroni przed nowotworami
- wpływa pozytywnie na działanie układu nerwowego, sercowo-naczyniowego oraz krwiotwórczego
Kwas foliowy – źródła
Choć bez problemu można nabyć produkty z kwasem foliowym, to warto wiedzieć, iż witamina B9 obecna jest przede wszystkim w produktach pochodzenia roślinnego. Najwięcej kwasu foliowego znajduje się w zielonych warzywach liściastych: szparagi, brokuły, szpinak, kapusta włoska, czy brukselka. Także i owoce go zawierają, w tym banany, cytryny i melony. Dobre nasycenie kwasem foliowym znajduje się także w roślinach strączkowych, w produktach na bazie mąki z pełnego przemiału, kiełkach i drożdżach. Nieco mniej folianów jest w pietruszce, jarmużu, a także w owocach takich jak: kiwi, pomarańcze, czy maliny. Orzechy arachidowe i włoskie to również dobre źródła kwasu foliowego. Możesz także ugasić pragnienie sokiem pomarańczowym lub pomidorowym, aby dostarczyc witaminy B9.
Choć powszechnie uważa się, że kwasu foliowego nie znajdziemy w produktach odzwierzęcych, to warto jednak zmienić ten pogląd. Foliany znajdują się bowiem także w podrobach, zwłaszcza w wątrobie. Witaminy B9 nie brakuje także w nabiale oraz jajach kurzych.
Niedobór kwasu foliowego
Jak dochodzi zatem do tego, że pomimo tylu dobrych źródeł folianów w żywności, mamy czasem do czynienia z niedoborem kwasu foliowego. Jak już wcześniej wspomniano, witamina B9 jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury. A to właśnie oznacza, że obróbka produktów spożywczych (gotowanie, czy smażenie), obniża zawartość kwasu foliowego w żywności nawet o 40 do 70%. Dodatkowo niekorzystnie na zawartość kwasu foliowego mogą zadziałać m.in. promieniowanie UV, sposób przechowywania żywności, czy nawet pH środowiska.
Na niedobór kwasu foliowego mają wpływ również nasze nawyki żywieniowe, czy stany chorobowe. Średnio witaminy B9 wchłaniamy ok. 80%, jednak palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu, regularne przyjmowanie pewnych leków oraz choroby układ pokarmowego mogą spowodować problemy z niedoborem folianów.
Ludzki organizm ma zdolność, aby do pewnego stopnia wytworzyć pewne “zapasy” kwasu foliowego, które to magazynuje w wątrobie. Są one jednak na tyle niewielkie, że nie wystarczają na długo. Z tego właśnie powodu, jeśli w diecie występują jego niedobory, konieczna jest suplementacja tej witaminy. Warto wspomnieć o tym, iż niedobór kwasu foliowego daje nieswoiste objawy i często jest on mylony z innymi dolegliwościami.
Skutki niedoboru kwasu foliowego
- wady płodu
- częstsze poronienia
- występowanie stanów zapalnych w jamie ustnej
- osteoporoza
- choroby układu krążenia
- zaburzenia pracy układu pokarmowego
- anemia
- odczuwanie przemęczenia
- kłopoty z pamięcią i koncentracją
- trudności z zasypianiem
Można jednak powiedzieć, że najważniejszym skutkiem niedoboru wspomnianej witaminy są wady rozwojowe występujące u płodu. Dzieje się tak dlatego, że właśnie kwas foliowy bierze udział w procesach, które odpowiadają za rozwój cewy nerwowej, z której w dalszych etapach rozwija się rdzeń kręgowy oraz mózg płodu. Stąd nieprawidłowości na tak wczesnym etapie są niezwykle niebezpieczne i prowadzą do ciężkich wad rozwojowych.
Dawkowanie kwasu foliowego
Należy wspomnieć o tym, iż na poziom przyjmowanego kwasu foliowego powinny zwrócić szczególną uwagę kobiety w ciąży. Powinny one rozpocząć stosowną suplementację natychmiast, kiedy dowiedzą się o swojej ciąży. Warto nawet rozpocząć przyjmowanie kwasu foliowego jeszcze wcześniej, kiedy tylko planujemy zostać rodzicami. Lekarze zalecają suplementację nawet już 3 miesiące wcześniej. Kobiety w wieku rozrodczym mogą przyjmować profilaktycznie kwas foliowy, aby w czasie ciąży organizm był już odpowiednio nasycony tym związkiem.
Kwas foliowy – dzienne dawki
- niemowlęta do 6. miesiąca życia – 65 μg
- niemowlęta do 1. roku – 80 μg
- dzieci do 3. roku życia – 150 μg
- dzieci do 6. roku życia – 200 μg
- chłopcy do 12. roku życia- 250 μg
- dziewczęta do 12. roku życia – 300 μg
- chłopcy do 18. roku życia – 330 μg
- dziewczynki do 18. roku życia – 400 μg
- dorośli – 400 μg
- kobiety karmiące piersią – 500 μg
- kobiety w ciąży – 600 μg
Kwas foliowy – nadmiar
Czy kwas foliowy można zatem przedawkować? Otóż nie jest to wcale takie proste, bowiem bardzo łatwo rozpuszcza się on w wodzie i jego nadmiar może zostać szybko wydalony z moczem. Niemniej porady lekarzy zalecają, aby nie przekraczać dużych dawek kwasu foliowego. Utrudnia to bowiem wykrycie niedoborów witaminy B12.
Kwas foliowy, a enzym MTHFR
Witamina B9 ulega w ludzkim organizmie wielu przemianom. Prawidłowy przebieg tych przemian zależy od aktywności licznych enzymów. Najistotniejszy jest tutaj enzym o nazwie MTHFR, który kodowany jest przez gen o takiej samej nazwie. Sprawia on, że kwas foliowy który spożywamy może zostać przekształcony w postać aktywną, którą organizm może wchłonąć i wykorzystać. Uszkodzenie genu MTHFR powoduje zakłócenia całego skomplikowanego mechanizmu, a kwas foliowy nie zostaje przekształcony i nie może zostać wchłonięty tak, jak powinien. Co powoduje taka sytuacja? Otóż nieprzekształcony kwas foliowy gromadzi się w organizmie, a to już działa na niego niekorzystnie.
Jeśli dojdzie do takiej sytuacji wyniki badania biochemicznego mogą wskazywać na nadmiar witaminy B9. Nie będzie ono jednak wynikało z nadmiernego spożycia produktów bogatych w kwas foliowy, a jedynie z tego, że nasz organizm nie jest w stanie przekształcić tego składnika do formy aktywnej. Nadmiar kwasy foliowego będzie zatem dotyczył jego nieaktywnej formy, zaś tej aktywnej będzie wciąż za mało. Mutację wspomnianego genu MTHFR można wykryć przy pomocy prostego badania genetycznego. Aby wykonać test, wystarczy pobrać wymaz z policzka.
Kwas foliowy – przeciwwskazania i wskazania
Wskazaniem do suplementowania witaminy B9 jest profilaktyka i leczenie niedoboru folianów, który może pojawić się jako następstwo przebiegu takich chorób jak: alkoholizm, przewlekłe choroby związane z hemolizą krwi, czy niedokrwistość megaloblastyczna. Z niedostatecznym poziomem tej witaminy mamy do czynienia także z przypadku skrajnego niedożywienia, po okresie dializowania, czy stosowania pewnych leków. Na niedobór tego kwasu narzekają także kobiety stosujące doustne środki antykoncepcyjne. Przeciwwskazaniem do suplementacji kwasem foliowym jest nadwrażliwość na niego, bądź na substancje pomocnicze zawarte w preparatach z tym składnikiem.
Zobacz opinie na forum o artykule: