Tarczyca choć jest niewielkich rozmiarów, pełni niezwykle istotną rolę w naszym organizmie. Przy chorobie tarczycy cierpi bowiem ciało i dusza. Choć osób chorujących na tarczycę jest coraz więcej, to zdecydowanie największą grupę zdiagnozowanych zaburzeń tego organu stanowi choroba Hashimoto. Charakterystyczny dla Hashimoto jest stan zapalny, który konsekwentnie powoduje niszczenie gruczołu, rozregulowując jednocześnie jego pracę. Poniżej znajdziesz informacje, które powinieneś wiedzieć o tej chorobie.
Choroba Hashimoto – co to jest?
Co ciekawe, nazwa tej jednostki chorobowej wcale nie wywodzi się od nazwiska endokrynologa, ale od japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto, który to w 1912 roku opisał tę chorobę. Na podstawie analizy usuniętych gruczołów tarczowych osób chorujących doszedł on do wniosku, iż miąższ ulegał charakterystycznemu zwłóknieniu i zanikowi, a dalsze badania pozwoliły na przedstawienie światu medycznemu nowej choroby.
Hashimoto zalicza się do chorób o podłożu autoimmunologicznym z przewlekłym zapaleniem tarczycy. Stan ten jest ściśle związany z pracą układu odpornościowego, a przyczyny powstawania choroby Hashimoto mogą być różne:
- stres
- wahania poziomu estrogenów charakterystyczne zwłaszcza dla menopauzy
- uwarunkowania genetyczne
- infekcje
- zbyt wysokie spożycie jodu
- niedobory selenu wynikające z niewłaściwej diety
- przyjmowanie niektórych leków
Należy jednak podkreślić, iż medycyna wciąż nie jest w stanie podać dokładnych przyczyn powstawania Hashimoto. Niestety w pewnym momencie pojawia się stan zapalny tarczycy, który kompletnie destabilizuje jej pracę. Przy chorobie Hashimoto stan zapalny wywołany jest atakiem własnych komórek odpornościowych, które z nieznanego bliżej powodu zaczynają postrzegać tarczycę jak wroga.
Przez pierwsze lata chory, a najczęściej chora, nie zdaje sobie sprawy z tego, że coś jest nie w porządku. Proces zapalny toczy się jednak w organizmie, a objawów nie widać – jednak do czasu. Kiedy już funkcje tarczycy zostają znacznie upośledzone, zaczyna brakować produkowanych przez nią hormonów tarczycy, a nasze zdrowie zaczyna szwankować.
Choroba Hashimoto – objawy
O Hashimoto chory dowiaduje się zazwyczaj przypadkowo podczas badań kontrolnych. Wówczas można łatwo powiązać poziom hormonów tarczycy z objawami typowymi dla tej choroby, a należą do nich:
- problemy z zajściem w ciążę
- wczesne poronienia
- problemy z miesiączką
- zawroty głowy
- zaburzenia rytmu serca
- bóle mięśni i stawów
- ciągłe zmęczenie, senność, pogarszające się samopoczucie
- przybieranie na wadze
Wszelkie te objawy powstają wskutek niedoczynności tarczycy, do której przyczyniają się zniszczenia w obrębie tego niewielkiego gruczołu. Niestety nie wiadomo, dlaczego organizm w tarczycy zaczyna widzieć swojego wroga. Kiedy jednak lekarz postawi już diagnozę, zleci z pewnością odpowiednie, farmakologiczne leczenie stosowane najczęściej z powodzeniem przy chorobie Hashimoto. Można jednak wspomóc chorującą tarczycę innymi metodami.
Dieta przy Hashimoto
Odpowiednio zbilansowana dieta dostarczy do organizmu wszelkich niezbędnych składników odżywczych – w tym potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Przy Hashimoto warto jednak zwrócić szczególną uwagę na produkty wolotwórcze. Mogą one przyczynić się do zmniejszenia wchłaniania jednego z hormonów tarczycy (lewotyroksyny), powodując nasiloną niedoczynność tego gruczołu. To jednak nie wszystkie zalecenia przy chorobie Hashimoto.
Hashimoto a gluten
Bezwzględnie przestrzeganie diety bezglutenowej zalecane jest w sytuacji, kiedy stwierdzono celiakię, alergię na pszenicę albo nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. W przypadku osób z chorobą Hashimoto, u których nie występują takie jednostki chorobowe nie ma konieczności stosowania diety bezglutenowej. Choć dieta bezglutenowa jest obecnie bardzo modna, to nie ma dowodów naukowych na to, iż jej stosowanie przy chorobie Hashimoto wspomaga leczenie.
Warto pamiętać, iż dieta bezglutenowa to nie tylko eliminacja glutenu z jadłospisu, ale również wielu cennych składników, które dostarczane są do organizmu przez produkty zbożowe (białko, błonnik, żelazo, magnez, cynk, kwas foliowy, czy witaminy). Wprowadzenie bezglutenowej żywności i żywienia całkowicie pozbawionego glutenu, bez kontroli lekarza i dietetyka może prowadzić do zaburzeń odżywania. Ponadto osoba pozostająca na takiej diecie musi mierzyć się w ciągu dnia z szeregiem trudności. Stąd jeśli barak jest konkretnych wskazań medycznych, nie warto eliminować z diety glutenu. Należy jednak wspomnieć o tym, iż w przypadku osób cierpiących na chorobę Hashimoto występuje zwiększone ryzyko pojawienia się celiakii. Oznacza to, że te dwie jednostki chorobowe mają tendencję do współwystępowania.
Selen w chorobie Hashimoto
Selen to cenny mikroelement, którego zarówno niedobór, jak i zbyt wysoki poziom w organizmie nie jest wskazany. Z tego powodu specjaliści zalecają zachowanie ostrożności w przyjmowaniu preparatów zawierających selen. Co więcej najnowsze badania naukowe nie rekomendują suplementacji selenu w leczeniu choroby Hashimoto. Najlepiej jest spożywać naturalne źródła tego pierwiastka, przy czym dzienna podaż selenu osoby ze zwyczajową dietą powinna być taka sama jak w przypadku chorych z Hashimoto. Produkty, w których znajduje się selen to podroby, mięso, orzechy brazylijskie, płatki śniadaniowe, ryby i owoce morza.
Choroba Hashimoto a jod
Jod to pierwiastek niezbędny do powstawania hormonów tarczycy. Badania naukowe wskazały jednak, iż wysokie spożycie jodu związane jest ściśle z podwyższonym ryzykiem rozwoju Hashimoto. Zbyt duże wartości spożywanego jodu mogą również skutkować progresją już istniejących problemów gruczołu tarczowego, pogłębiając zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy. Pierwiastek ten może zostać dostarczony do organizmu wraz z bogatą w jod żywnością, przyjmowaniem niektórych leków oraz w wyniku promieniowania.
Najnowsze badania naukowe nie dość, że nie zalecają, to nawet uznają za szkodliwą dodatkową suplementację jodem. Zwiększa ona bowiem ryzyko wystąpienia zbyt wysokiego poziomu hormonów tarczycowych, co w przypadku zdrowej tarczycy nie powinno stanowić większego problemu. Jednak szczególną uwagę należy zwrócić na osoby z zaburzonym funkcjonowaniem komórek tego narządu, gdyż jod stając się toksyczny może nawet nasilać objawy chorobowe (niedoczynności tarczycy, choroby Hashimoto).
Z tego właśnie powodu szczególnie w przypadku osób chorujących na Hashimoto, należy unikać dużej ilości jodu, a produkty zawierające ten pierwiastek stosować z umiarem. Źródłem tego składnika będzie jodowana sól kuchenna, ryby (tuńczyk, sardynki, makrela lub dorsz), owoce morza, wodorosty, mleko krowie, produkty mleczne (np. ser żółty), część wód mineralnych i orzechy laskowe. Zarówno w przypadku jodu, jak i selenu, zawartość tych pierwiastków w spożywanej żywności zależy nie tylko od gatunku rośliny, ale nawet od zawartości tych pierwiastków w glebie, na której wyrastają.
Choroba Hashimoto, a witamina D
Zalecenia dla pacjentów z chorobą Hashimoto są takie same, jak dla ogółu zdrowej populacji. Ze względu na specyfikę naszej szerokości geograficznej i związaną z tym niemożnością pokrycia zapotrzebowania na nią, zaleca się suplementację witaminy D w dawce właściwej dla masy ciała, płci, wieku, stanu zdrowia, stylu życia. Dla osób zdrowych zalecana dawka wynosi 800 do 2000 IU/dobę, dla kobiet karmiących i w trakcie laktacji dzienna dawka wynosi 2000 IU/dobę. Warto również pamiętać o właściwej ekspozycji ciała na słońce, aby witaminy D nie brakowało przynajmniej w miesiącach letnich.
Żelazo, a dieta w chorobie Hashimoto
Ze względu na charakter choroby Hashimoto, wiele objawów tej choroby przypomina niedokrwistość wynikającą z niedoboru żelaza, np. zawroty głowy, osłabienie, słabsza koncentracja, blada skóra i błony śluzowe, sucha skóra. Stąd też Hashimoto często mylone jest z niedokrwistością.
Dodatkowo żelazo ma także duży wpływ na prawidłową pracę tarczycy. Z tego właśnie powodu dieta w chorobie Hashimoto musi zawierać odpowiednią ilość selenu, jodu, ale i żelaza. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku osób, które oprócz choroby Hashimoto cierpią na autoimmunologiczne zapalenie żołądka bądź na celiakię, bowiem związki te mogą znacząco wpłynąć na wchłanianie składników odżywczych z przyjmowanych posiłków. Niedobór żelaza może dodatkowo upośledzić prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, gdyż jeden z jej enzymów aktywuje się w momencie związania z hemem, które dostarczane jest właśnie przez żelazo. A od rodzaju naszej diety zależy przyswajalność żelaza, które to występuje w żywności w dwóch formach:
- w lepiej przyswajalnej postaci hemowej (występującej jedynie w pokarmach odzwierzęcych): wieprzowina, podroby, wołowina, jagnięcina, indyk, małże św. Jakuba, kaczka, kurczak, baranina, królik
- w formie niehemowej (produkty pochodzenia roślinnego): migdały, szpinak, płatki zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych, orzechy, suszone śliwki, suszone morele i figi, natka pietruszki, boćwina, awokado, koper i szczaw.
Dieta przy Hashimoto – czy jest bogata w produkty sojowe?
Osoby cierpiące na chorobę Hashimoto muszą zwrócić szczególną uwagę na ilość spożywanych produktów wolotwórczych (goitrogennych) w diecie. Mogą one bowiem wpłynąć na pracę tarczycy – zmniejszając wchłanianie lewo-tyroksyny.
W przypadku osób z przewlekłym zapaleniem tarczycy może okazać się konieczne zwiększenie dawki leku, w przypadku spożywania soi i produktów zawierających ten składnik. Warto zrezygnować z nadmiernego spożywania produktów sojowych, a na etapie ustalania odpowiedniej dawki leku optymalne będzie umiarkowanie jedzenie posiłków zawierających soję. Nie należy jednak całkowicie wykluczyć spożywania produktów sojowych – wskazany jest jedynie umiar. Ważna jest natomiast odpowiednia ilość przyjmowanego jodu. Przy względnie niskiej wartości jodu w diecie skutek spożywanych substancji wolotwórczych może być znacznie wyraźniejszy niż przy jego odpowiedniej wartości.
Przykładowe produkty żywnościowe będące źródłem substancji wolotwórczych: kapusta, brukselka, kalafior, suche nasiona roślin strączkowych (np. groch i fasola), brokuły, tapioka, rzepa, jarmuż, tofu, napoje sojowe i sosy sojowe.
Dieta przy Hashimoto – zasady
Białko, a dieta przy Hashimoto
U osób z Hashimoto udział białka w dziennym jadłospisie powinien wynosić 15-25 proc. zapotrzebowania energetycznego. Jest to niezwykle ważny składnik, bowiem aminokwasy zawarte w białkach konieczne są to powstawania w organizmie nieaktywnego biologicznie T4, które następnie ulega przekształceniu do aktywnej formy T3 w mięśniach. W przypadku diety ubogiej w białko może dochodzić ponadto do zaburzeń nastroju, którym charakteryzuje się niedoczynność tarczycy. Oprócz tego odpowiednia ilość białka w organizmie reguluje tempo metabolizmu.
Do diety należy koniecznie włączyć chude mięsa (królik, drób, czy wołowinę), fermentowane produkty mleczne (kefir i jogurt) oraz jajka. Jeśli chodzi o roślinne produkty, to dobrym źródłem białka są fasola, soja, soczewica i groch. W przypadku Hashimoto warto jest unikać diet niedoborowych w białko oraz niskokalorycznych, gdyż mogą one przyczynić się do zahamowania wydzielania hormonów tarczycy oraz do zmniejszenia tempa metabolizmu.
Tłuszcze przy Hashimoto
Dieta przy Hashimoto powinna składać się z 25-30 proc. tłuszczów z ograniczeniem nienasyconych kwasów tłuszczowych (do 10 proc. na dobę). Dieta powinna być bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3, ze względu na ich silne właściwości przeciwzapalne hamujące toczący się w obrębie tarczycy stan zapalny. Ich źródłem są tłuste ryby morskie, olej lniany i siemię lniane. Dodatkowo kwasy omega 3 wspomagają syntezę hormonów tarczycy. Natomiast z diety warto wyeliminować spożycie w znacznym stopniu nasyconych kwasów tłuszczowych, zawartych w produktach nabiałowych, bowiem ich nadmiar może z kolei hamować produkcję hormonów tarczycy. Należy także z diety usunąć tłuszcze trans zawarte w produktach fast-food, ciastkach i gotowych wyrobach cukierniczych.
Dieta przy Hashimoto a węglowodany
W przypadku diety Hashimoto dobre źródła węglowodanów powinny stanowić ponad 50 proc. zapotrzebowania energetycznego. Warto wprowadzić produkty o niskim indeksie glikemicznym, które stabilizują poziom glukozy we krwi. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób z Hashimoto, bowiem mają one często problem z jej prawidłowym poziomem.
Pomimo regularnego spożywania 5 posiłków dziennie osoby z Hashimoto narzekają często na zaparcia, dlatego szczególnie ważna jest dieta z odpowiednią ilością błonnika pokarmowego, który dodatkowo będzie stabilizować poziom glukozy i cholesterolu we krwi. Zalecanym źródłem błonnika są kasze i pełnoziarniste produkty zbożowe. Natomiast z diety należy wykluczyć całkowicie, albo przynajmniej znacznie ograniczyć spożycie produktów z dużą zawartością cukrów prostych. Znajdują się one w dojrzałych owocach, ciastkach, cukierkach, słodzonych dżemach, czy w sokach z koncentratu.
Substancje antyodżywcze przy Hashimoto
Niezwykle ważnym elementem w przypadku tej choroby są warzywa i owoce. Składniki te dostarczają do organizmu błonnika pokarmowego oraz przeciwutleniaczy. Wśród nich znajdują się jednak substancje antyodżywcze – gotrogeny, które zaburzają wchłanianie jodu, niezbędnego do prawidłowej pracy tarczycy. Poddanie takich produktów obróbce termicznej powoduje zmniejszenie goitrogenów o 30 proc. Z tego względu wskazane jest spożycie takich składników w umiarkowanych ilościach, najlepiej po odpowiedniej obróbce termicznej, aby całkowicie nie rezygnować z zawartych w nich cennych składników odżywczych.
Produkty zawierające duże ilości goitrogenów: brokuły, soja, kapusta, brukselka, jarmuż, rzodkiewka. Umiarkowane ilości zawierają: truskawki, gruszka, orzeszki, brzoskwinie, szpinak. Niekorzystny wpływ może mieć także wypijanie dużych ilości zielonej herbaty, bowiem zawiera ona flawonoidy i katechiny, mogące osłabiać wchłanianie jodu.
Co mogą pić chorzy na Hashimoto?
Rekomendowane jest spożywanie mineralnej wody niegazowanej, ewentualnie świeżo wyciskanych soków owocowych i warzywnych. Kawa nie należy do produktów wykluczonych, o ile nie wpływa na pojawienie się negatywnych objawów po jej spożyciu. Podobnie wygląda sytuacja z alkoholem. Warto jednak pamiętać, iż może on nasilać reakcje zapalne toczące się w organizmie. Jeśli już, to zielona i czarna herbata powinna być wypijana pomiędzy posiłkami, a nie w trakcie, aby nie przyczynić się do zaburzenia wchłaniania kluczowych minerałów.
Ogólne zalecenia przy Hashimoto:
- unikaj głodówek i bardzo restrykcyjnych diet
- spożywaj 4-5 posiłków dziennie, z 3-4 godzinnymi przerwami
- uzupełniaj przy każdym posiłku pełnowartościowe białko
- spożywaj złożone węglowodany
- pamiętaj o tłuszczach dobrej jakości pochodzących z ryb, nasion, orzechów i nierafinowanych olei
- jedz przynajmniej 0,5 kg owoców i warzyw dziennie, gdyż stanowią one doskonałe źródło przeciwutleniaczy i błonnika pokarmowego
- pij przynajmniej 2 litry płynów dziennie, najlepiej w postaci niegazowanej mineralnej wody
- warto pamiętać, że sama dieta może nie wystarczyć, dlatego połącz ją z regularną aktywnością fizyczną
Zobacz opinie na forum o artykule: